Encyklopedia

W wigilijne popołudnie 1868r. przyszedł na świat Immanuel najmłodszy syn z 4 dzieci rodziny Laskerów, zamieszkałych przy ulicy Chmielnej 7. Do obrządku starozakonnego został przyjęty 1 stycznie 1869r. W synagodze przy ul. Górnej, gdzie ojciec piastował już funkcję kantora bądź rabina. Ojciec był znany, jako człowiek o dobrym sercu, lecz nie był zbyt majętny. Immanuel wychował się w ubóstwie. Chłopiec od najmłodszych lat wykazywał ponadprzeciętną inteligencję. Zaskakujący może być fakt, że już w wieku kilku lat potrafił błyskawicznie przemnażać w pamięci liczby dwucyfrowe.

Dzieciństwo spędził w towarzystwie starszego o 8 lat brata, Bertholda. Bracia fascynowali się grą w szachy, a ponieważ nie mogli sobie na nie pozwolić, często chodzili na polanę i tam Berthold rysował szachownicę. Rodzice chcieli dać dzieciom wykształcenie i zapewnić im bezpieczną przyszłość. Nie było to jednak proste gdyż w ówczesnych czasach na jedną rodzinę przypadało jedno miejsce pracy, najczęściej dziedziczne. Laskerom udało się zebrać wystarczającą kwotą pieniędzy i wysłali starszego z synów do szkoły w Berlinie.

Chłopiec utrzymywał się tam głównie dzięki grze w szachy w niedużej berlińskiej kawiarence. Immanuel natomiast pobierał naukę w żydowskiej szkole przy synagodze, następnie trafia do szkoły elementarnej (obecnie Paderewskiego), która była jedną z dwóch szkół tego typu w Barlinku. Prawdopodobnie właśnie tam chłopiec został po raz pierwszy zarejestrowany jako Emanuel. W szkole chłopiec należał do klasy tzn. pantoflarzy, do której należały dzieci „alkoholików i innej biedoty” – dzieci w tej klasie miały niższy poziom nauczania.

Po ukończeniu szkoły Emanuel wyjeżdża do brata do Berlina, ponieważ chciał rozpocząć naukę w gimnazjum, wybrano Gimnazjum Realne św. Zofii. Nauczyciele zachwyceni poziomem jego wiedzy w czasie egzaminów wstępnych przydzielili go o dwie klasy wyżej niż pozwalał na to jego wiek.

Chłopiec prowadzi w Berlinie skromne życie na granicy ubóstwa, pewnego dnia trafia do szpitala gdzie z nudów zaczął ponownie grać
w szachy, które otrzymał w podarunku od brata. Obaj chłopcy pieniądze zarabiali głównie grywając w szachy w kawiarniach. Wieści o stylu życia braci Laskerów szybko dotarła do Barlinka, w którym szachowe zajęcie zostało uznane za zbyt „rozwiązłe”.

Rodzice zabrali Emanuela od brata z Berlin i wysłali go do szkoły w Gorzowie Wielkopolskim. Początkowo umiejscowiono go w małej prywatnej szkole, a następnie w gorzowskim Gimnazjum Realnym (ówcześnie ul. Zamkowa, obecnie Obotrycka). Nauczycielem matematyki w szkole był prof. Kewitz, który był pasjonatą gry w szachy. To właśnie on umiejętnie podsycił w chłopcu pasję do szachów. W końcu Emanuel stał się lepszym graczem od swego mistrza. Na Święta Wielkanocne 1888r. Emanuel wraca do domu skończywszy szkołę.

Po zdanej maturze Emanuel podejmuje naukę na studiach na wydziale matematyki i filozofii Uniwersytetu Berlińskiego. Na kosztowną edukacje zarabia początkowo w kawiarniach. Emanuel ogrywa wszystkich. Zyskuje rozgłos który zaważy na jego dalszym życiu.
 
„Wystąpiłem w pobocznym turnieju: Wrocław 1889 i ku swojemu zdziwieniu zająłem pierwsze miejsce! Tak rozpoczęła się moja szachowa kariera” – wspomina w wywiadzie. Wygrane rzędu 400-500 marek zapewniały byt. Wrocław jest pierwszym miejscem na mapie niebywałych sukcesów. W ciągu pięciu lat objeżdża Europę i Amerykę zdobywając sławę międzynarodową. Szachy stają się jego namiętnością i zawodem. Wreszcie dochodzi do najważniejszego pojedynku.

Rok 1894 Montreal naprzeciw siebie stają dwie szachowe potęgi: 58 letni mistrz świata Wilhelm Steinitz i 25 letni Emanuel. Po długiej i wyczerpującej walce, wieczorem 26 maja Steinitz ulega rywalowi i poddaje decydującą partię. Steinitz  wstaje i ogłasza nowego mistrza świata. Zwycięstwo przyjęto entuzjastycznie w Stanach, natomiast w Europie dość sceptycznie i z niedowierzaniem. Jednak część sławy spada też na rodzinny Barlinek. Po raz pierwszy w historii miejscowości ludzie z odległych kontynentów przemierzali palcami mapę w poszukiwaniu ledwie widocznego punkciku podpisanego małymi literami: Barlinek.

Zwycięstwa i sława nie przewróciły Emanuelowi w głowie. Powraca do pracy naukowej. Ma już ukończony fakultet matematyczny, uzyskuje również tytuł doktora filozofii. Cały czas wytężona praca i walka. Po mistrzowsku dowodzi czarno – białą armią na szachowym polu. Nadal nie ma równych sobie.

W 1911r. Lasker ożenił się z Martą Kon i osiada się z nią w Niemczech, które w tym czasie przygotowują się do I wojny światowej. Emanuel nie chce brać jednak udziały w barbarzyńskich czynach. Tworzy podręcznik „Początki gry w szachy”, pisując do różnych periodyków, w tym do „Szachisty Polskiego”.

Mroczne wojenne lata rozjaśnia pewien człowiek. Jego teoria względności łącząca przestrzeń i czas w czterowymiarową czasoprzestrzeń zaintrygowała Emanuela. Profesor Albert Einstein. Niewiele o nim słyszał, ale natychmiast podejmuje z nim polemikę we własnym dziele „Filozofia nieskończoności”. Ci dwaj wielcy myśliciele zostaną wkrótce przyjaciółmi. Razem będą dzielić los emigrant ów wypędzonych z Europy. – „Jestem wdzięczny temu niestrudzonemu, niezależnemu i skromnemu człowiekowi za bogate dysputy, które mi podarował” – napisze później genialny fizyk we wstępie do biografii Laskera.

Za oceanem objawił się nowy talent: młody, dynamiczny kubańczyk – Jose Raul Capablanka. W starciu z nim 1921r. na Kubie, 53 letni Lasker niespodziewanie ulega.

Ma teraz więcej czasu. Nie rezygnuje z szachów, oddaje się pracy naukowej i częściej odwiedza rodzinne miasto Barlinek. Niemal w ostatnim momencie wyjeżdża na turniej do Moskwy. Przezornie zabiera żonę. Antysemicka nagonka w kraju zatrzasnęła mu możliwość powrotu. Z ZSRR wyrywa się na krótko przed stalinowskimi czystkami.

Ostatnią przystanią życiową staje się Nowy Jork, gdzie jeszcze cztery lata cieszy się wolnością. 11 stycznia 1941 roku, konając, wypowiada ostatnie, niedokończone zdanie: „Szachowy król...”.

Emanuel Lasker był nieprzerwanie szachowym mistrzem świata przez 27 lat (1894 – 1921). Najdłużej. Nikt przed nim ani po nim tego nie osiągnął.